‘De wereld schijnt overal te zijn’: Het tragisch realisme van Harry Vaandrager
Lucas van der Deijl, Vooys 32/1
Lucas van der Deijl (hoofdredacteur van Vooys) vraagt in de rubriek ‘In de kast’ aandacht voor de Rotterdamse schrijver Harry Vaandrager. Want hoewel Vaandrager meerdere werken heeft gepubliceerd (onder meer Koprot en Aan barrels bij het balanseer), ontbreekt de waardering van critici in het literaire veld – onterecht, volgens Van der Deijl: “Toegegeven, Aan barrels is een onorthodoxe roman. Het is een bundel van negen monologen, in staccato opgetekend uit de mond van vier gevangenen, hun vriendinnen, één ‘Moeder’ en tot slot het doodgeboren kind Andreas. Het getuigt echter van een humorloze onverschilligheid om deze literatuur af te serveren als mislukt experiment onder het mom ‘leuk geprobeerd’. (…) De taal blijft intact, maar de hel, dat zijn de woorden.
[A]nders dan de magisch realisten heeft het magische bij Vaandrager plaatsgemaakt voor het tragische, voor een besef dat het bovenzinnelijke nooit zal kunnen doorbreken in de gewone, zinnelijke werkelijkheid. De twee domeinen blijven altijd geplaagd door harde tegenstellingen als leven en dood, dromen en waken, spreken en zwijgen. Dat leidt tot een tragiek van allerlei fundamentele dilemmaatjes en frustratietjes. Verkleinwoorden, want de vuige humor wekt de indruk dat we de dingen ook weer niet al te serieus moeten nemen. Maar het is Vaandrager wel menens: deze ‘tragisch realistische’ werkjes lijken de diepere samenhang te willen ontregelen die door het magisch realisme juist werd nagestreefd. (…) De menselijke psyche is nu eenmaal onbegrijpelijk, de taal is nu eenmaal niet toereikend en het leven is som tegenstrijdig. De existentiële frustratie, agressie en tragiek van dat besef spat van elke pagina.Vaandrager is kortom een unicum in het hedendaagse literaire landschap en daarom meer lezers waard. Hij is een schrijver die weer eens de dialoog aandurft met de stromingen en auteurs die decennia en eeuwen terug al vooruitliepen op de linie. (…) Deze literatuur combineert geestige spot met een cynische afkeer van het leven, een toon waarmee Groten als Reve en Hermans de Nederlandse literatuur eerder opgevrolijkt hebben. Vaandrager confronteert de literatuur met de eigen taligheid en reduceert haar thema’s tot de meest fundamentele: leven en dood.”
> Lees het hele artikel in Vooys 32/1
> Meer over Koprot en Aan barrels op deze site